حمل و نقل ریلی

تاریخچه حمل‌ و نقل ریلی:

جرج استیونسن یک مهندس مکانیک انگلیسی و مخترع خط آهن می‌باشد.
وی از نیروی بخار درحرکت لکوموتیو استفاده کرد و این وسیله نقلیه معتبر را به وجود آورد، وی از راه‌های گوناگون ازجمله کارگری معدن، رانندگی و گاوچرانی و شاگرد شوفری مخارج زندگی خود را تأمین می‌کرد و مدت ۱۵ سال برای اختراع لوکوموتیو زحمت کشید و سرانجام این غول آهنی را به حرکت درآورد.
چنانچه جورج استیفنسن در بخش یک کان زغال‌سنگ واقع در شمال انگلیس به دنیا نمی‌آمد، شاید هرگز به فکر اختراع لوکوموتیو و قطار راه‌آهن نمی‌افتاد؛ زیرا او به خاطر اینکه زغال‌سنگ به‌راحتی از معدن زغال‌سنگ با یک وسیله راحت نقل‌مکان شود، به فکر اختراع لوکوموتیو و بعد هم واگن راه‌آهن افتاد.

اولین سامانه حمل‌ و نقل قطاری:

اولین سامانه حمل‌ و نقل ریلی به‌منظور جابه‌جایی مسافران در سطح شهر و در سال 1825 میلادی در شهر لندن ایجاد شد.
نخستین راه‌آهن زیرزمینی جهان در سال 1863میلادی در شهر لندن و اولین راه‌آهن متحرک در بالاتر از سطح زمین در سال 1868 میلادید شهر نیویورک افتتاح شدند.
پس‌ازآن با پیشرفت سامانه‌های حمل‌ونقلی تأسیس راه‌آهن  در تمامی کشورها موردبررسی قرار گرفت.

به دنبال آن نخستین راه‌آهن ایران در سال1888 میلادی با عرض 1 متر بین تهران و حرم حضرت عبدالعظیم افتتاح شد.
در سال 1999 میلادی اولین راه‌آهن سریع‌السیر ایران بین تهران و کرج آغاز به کار نمود و در سال 2000 میلادی اولین راه‌آهن زیرزمینی ایران (بخشی از خط 2 متروی تهران) افتتاح گردید.

مزایای حمل‌ و نقل ریلی:

جابه‌جایی کالا به‌وسیله قطارهای باربری امنیت بیشتری نسبت به دیگر روش‌های حمل‌ونقل دارد.
اما در صورت بروز حادثه شدت و خسارت بیشتر متحمل شرکت حمل ‌و نقل خواهد شد.
میزان کشته‌شدگان ریلی در مقایسه با حمل‌ونقل جاده‌ای بسیار پایین‌تر است و تعداد زیادی از آن‌ها کسانی هستند که به حریم ریلی تجاوز نموده‌اند.
از حمل‌ و نقل ریلی جهت جابه‌جایی افراد یا جابه‌جایی چوب و آهن، بارهای صنعتی، مواد اولیه، کالای خشک و فله و دیگر کالاها در حجم بالا استفاده می‌شود.
مصرف انرژی و سوخت در حمل‌ و نقل ریلی نسبت سایر روش‌های حمل‌ونقل بسیار به‌صرفه‌تر است.
علاوه بر این روش ریلی را روشی پاک در حمل‌ونقل به شمار می‌آورند و از سایر وسایل حمل‌ونقل پاک‌تر است.

قوانین حمل و نقل ریلی:

ماده ۱

به منظور افزایش سهم حمل و نقل ریلی از طریق جذب و گسترش سرمایه گذاری های مورد نیاز و ارتقاء بهره وری و ارائه خدمات مطلوب به مشتریان با حفظ مالکیت دولت بر شبکه ریلی به شرکتهای حمل ونقل ریلی خصوصی و تعاونی و شرکتها و موسسات معتبر در ارائه خدمات وابسته به آن اجازه داده می شود تا از شبکه حمل ونقل ریلی و تاسیسات و امکانات مربوطه با رعایت این قانون و مقررات و ضوابط مربوطه بهره برداری کنند .

تبصره ۱- شرکت حمل ونقل ریلی شخصیت حقوقی است که توسط اشخاص حقیقی و حقوقی با اخذ مجوز از شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران که در این قانون راه آهن نامیده می شود و با تامین ناوگان ( لکوموتیو و یا واگن ) مورد نیاز به منظور جابجائی ( کالا ، مسافر ) تاسیس می گردد .
آئین نامه تاسیس و فعالیت شرکتهای حمل ونقل ریلی و همچنین مشخصات فنی ناوگان مجاز به سیر در شبکه حداکثر ظرف مدت دو ماه به تصویب وزیر راه و ترابری می رسد .

تبصره ۲- شرایط و نحوه بهره برداری شرکتها وموسسات معتبر در امر خدمات وابسته به حمل ونقل ریلی در چارچوب قوانین موجود و این قانون خواهد بود و آئین نامه اجرائی آن به تصویب وزیر راه و ترابری می رسد .

تبصره ۳- خدمات وابسته به حمل و نقل ریلی شامل سرویس های مرتبط با امر ناوگان و شبکه ، امور پایانه های تعمیرات ، امور بهره برداری از ناوگان و پشتیبانی های فنی و مهندس و سیستم های کنترل و ناوبری قطار و کلیه تجهیزات و سرویس های فنی تعمیر و نگهداری خطوط و شبکه ریلی و سرویس های ارتباطی ( مخابراتی ) و علائم می باشد .

تبصره ۴- شرکت حمل ونقل ریلی می تواند با اخذ مجوز از مراجع ذیربط در دیگر شقوق حمل ونقل نیز فعالیت نماید .

ماده ۲

 به منظور حفط ایمنی تردد ناوگان ریلی ، شرایط و دستورالعمل های فنی و ایمنی مرتبط با سیروحرکت وسایل نقلیه ریلی توسط هیئت مدیره راه آهن تهیه و ابلاغ می گردد و شرکتهای بهره بردار خطوط مکلف به رعایت آنها می باشند . راه آهن موظف به نظارت بر اجرای کامل ضوابط و مقررات و دستورالعمل های فنی و ایمنی حرکت خواهد بود .

تبصره ۱- آئین نامه تعیین انواع تخلفات و جرایم مربوط به سیروحرکت ناوگان در شبکه حمل ونقل ریلی و نحوه رسیدگی به آنها توسط هیئت مدیره راه آهن تهیه و به تصویب هیئت وزیران خواهدرسید . میزان جرائم مربوط به این تخلفات از یک میلیون ( ۱۰۰۰۰۰۰ ) ریال تا بیست میلیون (۲۰۰۰۰۰۰۰ ) ریال تعیین میگردد .

تبصره ۲- تعیین میزان مسئولیتهای کیفری و مدنی سوانح ریلی ناشی از اجرای این قانون و سوانح ریلی ناشی از فعالیت های راه آهن توسط کمیسیون های جلوگیری از سوانح راه آهن مستقر در نواحی صورت می پذیرد . درصورت اعتراض اصحاب دعوی به نظریه کمیسون های فوق موضوع به کمیسیون عالی رسیدگی سوانح راه آهن با عضویت نماینده انجمن صنفی شرکتهای حمل ونقل ریلی ارجاع و نظریه این کمیسیون غیر قابل اعتراض میباشد که در صدور آرای قضایی بعنوان نظر کارشناسی ملاک عمل قرار می گیرد .راه آهن و شرکتهای موضوع این قانون حسب مورد درصورت بروز سوانح ریلی مطابق قانون مسئولیت مدنی جبران خسارت و پرداخت دیه به افراد سانحه دیده میباشند.

تبصره ۳- آئین نامه اجرای کمیسیون های جلوگیری از سوانح نواحی راه آهن و کمیسیون عالی جلوگیری از سوانح راه آهن با پیشنهاد وزارت راه و ترابری به تصویب هیئت وزیران می‌رسد.

ماده ۳

راه آهن موظف است تاتردد ریلی را به گونه ای برنامه ریزی ، هدایت و کنترل کند که سیرو حرکت ناوگان متعلق به کلیه شرکتهای حمل ونقل ریلی ( اعم از دولتی و غیر دولتی ) در شرایط یکسان از نظر تعرفه دسترسی و استفاده از شبکه امکانپذیر گردد .
ایجاد محدودیت عبور واگن هر یک از شرکتها توسط راه آهن به جز موارد تعیین شده در مقررات ایمنی حرکت و ظرفیت خطوط ، تخلف محسوب می شود ودرصورت بروز هر گونه خسارت ناشی از این محدودیت برای شرکتهای حمل ونقل ریلی و تائید آن توسط مراجع ذیصلاح ، راه آهن مکلف به جبران آن است .

ماده ۴

 تعیین مقررات و استنانداردهای مربوط به تولید ، واردات و تعمیر ونگهداری ناوگان ریلی برعهده راه آهن میباشد و دستگاههای نظارت کننده وکلیه تولیدکنندگان و وارد کنندگان مربوطه مکلف به رعایت آن هستند .

ماده ۵

راه آهن موظف است به منظور استفاده از ظرفیت مازاد ارتباطی موجود از شبکه ریلی اختصاصی خود نسبت به ارائه سرویس های ارتباطی با سیم و بی سیم ، انتقال داده ها به شرکتهای خصوصی اقدام نماید .
آئین نامه مربوطه ، حداکثر ظرف دوماه به تصویب وزیر راه و ترابری می رسد .

ماده ۶

 تعرفه بهره برداری از شبکه ریلی کشور به منظور عبور یک یا چند واگن و یا یک قطار کامل ( باری یا مسافری ) بصورت باردار یا خالی از روی شبکه ریلی بر حسب وزن ، ظرفیت و طول واگن ، طول و ابعاد کالای بارگیری شده در واگنهای ویژه ، مسیر حرکت ، شرایط مسیر ودیگر عوامل موثر در این راستا و همچنین سرویس های ارتباطی ، به موجب آئین نامه ای خواهد بود که توسط هیئت مدیره راه آهن تهیه و باتصویب وزیر راه و ترابری لازم الاجرا است .

تبصره ۱- نرخ بهره برداری از شبکه ریلی بایستی به گونه ای تعیین شود که ضمن تامین هزینه های بهره برداری از شبکه در بخش ریلی برای صاحبان کالا و سرمایه گذاران نسبت به دیگر شقوق حمل ونقل دارای مزیت باشد .

تبصره ۲- با توجه به مزیت های حمل ونقل ریلی و درصورت عدم تکافوی نرخ بهره برداری برای تامین هزینه های نگهداری شبکه ، دولت می تواند از سال ۱۳۸۵ اعتبارات مورد نیاز این شیوه از حمل ونقل را همانند هزینه های نگهداری تاسیسات زیربنائی سایر شقوق حمل ونقل ، در بودجه های سنواتی از محل صرفه جویی مصرف سوخت منظور نماید .

ماده ۷

 راه آهن مکلف است با برنامه ریزی و رعایت مقررات مالی واگنهای حمل ونقل بار ومسافر خود را با زمانبندی مناسب به گونه ای که در امر حمل ونقل ریلی کالا و مسافر خللی ایجاد نشود به شرکتهای حمل ونقل ریلی واگذار نماید.
تبصره – اجازه دادن نیروی کشش بوسیله راه آهن با رعایت مقررات و شرایط یکسان به شرکتهای حمل ونقل ریلی با اخذ هزینه های عملیاتی بلامانع است .

ماده ۸

شرکتهای حمل ونقل ریلی بار با انعقاد قرارداد حمل و صدور بارنامه و شرکتهای حمل ونقل ریلی مسافر با صدور بلیط توسط شرکت یا نمایندگی مجاز طرف قرارداد آنان در مقابل صاحبان کالا و یا مسافران مسئولیت دارند.

تبصره ۱- حدود مسئولیت شرکتهای حمل ونقل در مقابل صاحبان کالا و یا مسافران ونحوه ایفای آن در چارچوب قوانین موجود و این قانون است که آئین نامه اجرائی آن به تصویب وزیر راه و ترابری می رسد .

تبصره ۲- برای هر واگن یک بارنامه و برای هر مسافر یک بلیط جداگانه صادر می شود .

تبصره ۳- راه آهن با پذیرش ناوگان شرکتهای حمل و نقل ریلی مسئول حفظ و نگهداری ناوگان وتامین سلامت سیر آنان می باشد .

تبصره ۴- بارنامه و بلیط مسافرین بصورت متحدالشکل توسط هیئت مدیره راه آهن تهیه می شود و چگونگی تنظیم و صدور بارنامه و بلیط به موجب دستورالعمل مصوب هیئت مدیره راه آهن خواهد بود .

ماده ۹

 نرخ حمل و نقل ریلی بار متناسب با حمل و نقل جاده ای بصورت توافقی فی مابین صاحبان کالا و شرکتهای حمل ونقل ریلی تعیین و اجرا خواهد شد . بهای بلیط مسافرین توسط شرکتهای حمل ونقل ریلی در هر مسیر و برحسب نوع و درجه واگن ، قطار و خدماتی که ارائه میشود تعیین و پس از تائید هیئت مدیره راه آهن به مرحله اجرا در می آید .

ماده ۱۰

شرکتهای حمل ونقل ریلی مکلف به رعایت کلیه مقررات ، ضوابط و دستورالعمل هایی هستند که درچارچوب قوانین کشور توسط هیئت مدیره راه آهن تهیه و ابلاغ می گردد .

ماده ۱۱

 هر واگن و لکوموتیو موضوع ماده (۱) دارای یک سند رسمی و دارای شماره مخصوص خواهد بود که توسط هیئت مدیره راه آهن به نام مالک صادر خواهد شد .این سند قابل ترهین میباشد به طوری که با اعلام دینفع ، اسناد واگن و لکوموتیو توسط هیئت مدیره راه آهن به نام دینفع و یا فردی که او تعیین خواهد کرد ، تغییر خواهد یافت .
قانون فوق مشتمل بر یازده ماده و چهارده تبصره در جلسه علنی روز چهارشنبه مورخ ششم مهر ماه یکهزار و سیصد و هشتاد و چهار مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۲۰/۷/۱۳۸۴ به تائید شورای نگهبان رسید .

دانلود مقاله